Στο Δέλτα του Νέστου διασώζεται ένα μέρος από το Μεγάλο Δάσος που είναι υγροβιότοπος και προστατεύεται από την συνθήκη του Ραμσάρ, γιατί διαβιούν εδώ σπάνια ζώα και πουλιά (ερωδιοί, φασιανοί κ.ά.)

Βόρεια από τη γέφυρα του Νέστου είναι το χωριό Τοξότες, από όπου ξεκινά δρόμος που καταλήγει σε πέτρινο μονοπάτι που βαδίζει παράλληλα με το ποτάμι. Ενδιάμεσα υπάρχουν εγκαταστάσεις δασικής αναψυχής, από όπου ο πεζοπόρος απολαμβάνει τη θέα προς το ποτάμι και τα γύρω βουνά.

Η Ξάνθη απέχει 15χλμ. από την γέφυρα του Νέστου, ο δρόμος περνά ανάμεσα από βιομηχανικές εγκαταστάσεις, που πολλές ανήκουν σε συνεταιριστικές βιομηχανίες. Είναι έδρα του νομού Ξάνθης και της Πολυτεχνικής Σχολής του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Οι παλιές γειτονιές της σκαρφαλώνουν στις πλαγιές των λόφων, ενώ οι νέες απλώνονται στην πεδιάδα. Η ανάπτυξη της κατά τον προηγούμενο αιώνα οφείλεται στην επεξεργασία του καπνού, ενώ ακόμα και σήμερα στην περιοχή παράγονται τα καλύτερα ελληνικά καπνά.

Αξιοθέατα είναι όλη η παλιά πόλη, αρχοντικά, εκκλησίες, μικρές πλατείες και χάνια που διατηρούνται. Σε αστικό σπίτι του περασμένου αιώνα στεγάζεται το λαογραφικό μουσείο με τοιχογραφίες γερμανών ζωγράφων. Τρία μοναστήρια περιβάλλουν τη Ξάνθη, η Παναγία Αρχαγγελιώτισσα, η Παναγία η Κάλαμου και η μονή Παμμεγίστων Ταξιαρχών που στεγάζει και την Ιερατική Σχολή. Πίσω από τη μονή σώζονται τμήματα των τειχών της βυζαντινής Ξάνθειας. Στα αξιοθέατα της πόλης είναι και χώροι γύρω από τον ποταμό Κόσυνθο που διασχίζει την πόλη, καθώς και το μουσείο φυσικής ιστορίας.

Αξιες να σημειωθούν είναι οι θρακικές λαογραφικές γιορτές που γίνονται κάθε χρόνο την εποχή της αποκριάς και ανάμεσα σε πλήθος πολιτιστικών εκδηλώσεων περιλαμβάνουν και αναβίωση αρχαίων θρακιώτικων εθίμων, καθώς και οι γιορτές της Παλιάς Πόλης στις αρχές του Φθινοπώρου. Με αφετηρία την Ξάνθη παρέχεται η ευχέρεια επίσκεψης στην περιοχή της Σταυρούπολης μέσα σε λοφώδες ημιορεινό τοπίο, όπου οι δρόμοι οδηγούν είτε βόρεια στα μεγαλόπρεπα βουνά της οροσειράς της Ροδόπης με τα πυκνά δάση, από τις πανύψηλες οξιές, δρυς, έλατα, πεύκα, κ.λπ., καθώς επίσης και συγκροτήματα του παρθένου δάσους Χαϊντούς. Στην περιοχή αυτή ο επισκέπτης θα συναντήσει το ευρωπαϊκό δασικό ορειβατικό μονοπάτι Ε6 που αξίζει να το ακολουθήσει από το χωριό Λειβαδίτη, γιατί θα τον οδηγήσει στον εκπληκτικής ομορφιάς καταρράκτη 45 μέτρων.

Ανατολικά της Σταυρούπολης βρίσκονται τα Κομνηνά, όπου υπάρχει μεγαλοπρεπής Μακεδονικός τάφος θολωτού τύπου. Σημαντικά αξιοθέατα, επίσης, είναι το Κάστρο της Καλύβας, καθώς και τα παρανέστια κάστρα της Πασχαλιάς και του Αερικού.

Η περιοχή Εχίνου βόρεια της Ξάνθης κατοικείται από πομάκους μουσουλμάνους, είναι ένα ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους τοπίο με παλιές πέτρινες γέφυρες και παραδοσιακούς οικισμούς, όπου και διατηρείται το ομώνυμο οχυρό. Βορειότερα κοντά στο χωριό Θέρμες έχει ανακαλυφθεί ιερό του Μίθρα με ανάγλυφο του λαξευμένο σε βραχώδες ύψωμα.

Προς τα δυτικά και νότια, βρίσκονται τα Αβδηρα, παράλια αρχαία πόλη που έχει ανακαλυφθεί μεγάλο μέρος της, πατρίδα του Δημόκριτου και του Πρωταγόρα και, που μέσα από το νέο αρχαιολογικό μουσείο, ξετυλίγεται ο πολιτισμός της περιοχής. Στο νεότερο οικισμό των Αβδήρων σώζονται παλιά αρχοντικά με χαρακτηριστική θρακιώτικη αρχιτεκτονική. Γύρω από τα Αβδηρα βρίσκονται οι παραλίες του Μυρωδάτου και των Μαγγάνων ιδανικές για κολύμπι και θαλάσσια αθλήματα.

Η νότια διαδρομή περνά από τις θερμές ιαματικές πηγές της Νέας Κεσσάνης που τα νερά τους συνιστώνται για ρευματικές παθήσεις.

Εντυπωσιακό στη συνέχεια είναι το πανόραμα της λίμνης Βιστωνίδας - όπου ισχύει η συνθήκη Ραμσάρ. Είναι μια σημαντική λίμνη με 42.000 στρέμματα εμβαδόν και 2,5μ. μέσο βάθος. Λίμνη γλυκού νερού στα βόρεια και αλμυρού στα νότια, δέχεται 285 διαφορετικά είδη πουλιών όλο το χρόνο, με πιο σημαντική την αποικία των ερωδιών στο Πόρτο Λάγος, καθώς επίσης και με φοινικόπτερα (φλαμίγκος). Πόρτο Λάγος ονόμαζαν το μικρό λιμάνι οι παλιοί ναυτικοί δηλαδή Λιμάνι της Λίμνης, γιατί η πόλη είναι χτισμένη σε στενή λωρίδα στεριάς που χωρίζει τη θάλασσα από τη λίμνη Βιστωνίδα. Εδώ, κατά την μυθολογία ήταν το κράτος του βασιλιά Διομήδη, του οποίου τα άλογα ήρθε να πάρει ο ήρωας Ηρακλής. Ένα χιλιόμετρο μετά το Πόρτο Λάγος βρίσκεται το λευκό εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, το οποίο είναι Μετόχι της Μονής Βατοπεδίου στην ίδια θέση, όπου υπήρχε Βυζαντινό μετόχι του 14ου αιώνα. Το Εκκλησάκι βρίσκεται πάνω σε μικρό νησί που επικοινωνεί με τη στεριά με στενό γεφύρι 50 μέτρων.