Στο μέσον της Θράκης, βρίσκεται ο νομός Ροδόπης, περικλεισμένος ανατολικά και δυτικά από τους νομούς Έβρου και Ξάνθης αντίστοιχα, στα νότια από τμήμα του Αιγαίου πελάγους (Θρακικό πέλαγος), ενώ τα βόρεια όρια του νομού πάνω στις βουνοκορφές της Ροδόπης αποτελούν ταυτόχρονα και τμήμα των ευρύτερων εθνικών ελληνοβουλγαρικών συνόρων.

Ο νομός διαρρέεται από ορμητικούς χείμαρρους που πηγάζουν από τους βόρειους ορεινούς όγκους για να καταλήξουν οι περισσότεροι στα νερά το Αιγαίου πελάγους: το Ασπρόρεμα (εφάπτεται των δυτικών ορίων της Κομοτηνής), ο Τραύος, ο Λίσσος, ο Κομψάτος και άλλοι μικρότεροι. Η οροσειρά της Ροδόπης καθορίζει και το κλίμα της βόρειας ζώνης του νομού (ηπειρωτικό), ενώ προοδευτικά προς τα νότια γίνεται μεσογειακό.

Η Ροδόπη παρά το ότι σε οικονομικό επίπεδο θεωρείται από τις πλέον υποβαθμισμένες περιοχές της χώρας, έχει να επιδείξει τα τελευταία χρόνια σημαντικά επιτεύγματα και ρυθμούς ανάπτυξης, χάρη κυρίως στη αναπτυξιακή δυναμική που της προσδίδουν τα ευνοϊκά κίνητρα για επενδύσεις στην περιοχή, η Εγνατία Οδός, το επικείμενο άνοιγμα διόδου προς τον μεγάλο γεωγραφικό πληθυσμιακό όγκο των πρώην ανατολικών χωρών, η ανάπτυξη του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης κ.ά.

Η Κομοτηνή με πληθυσμό 37.298 κατοίκους (απογραφή 1991) είναι πρωτεύουσα του νομού και έδρα της διοικητικής Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης. Είναι ένα σύγχρονο οικονομικό και διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής που συνδυάζει ποικιλία ευρωπαϊκών και ανατολίτικων στοιχείων στην αρχιτεκτονική των οικοδομημάτων της και στις παραδοσιακές κουλτούρες που συμβιώνουν επί αιώνες στην ίδια πόλη. Η ιστορία της γεννιέται στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες, μέχρι που η ανέγερση φρουρίου περί τον 4ο αι. μ. Χ. θέτει τις βάσεις για να εξελιχθεί το μικρό βυζαντινό πόλισμα στη μεγάλη σύγχρονη πόλη. Ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί το βυζαντινό της φρούριο, χτισμένο από λίθους και ισχυρή κεραμοκονία με δεκαέξι συνολικά πύργους από τους οποίους δυστυχώς διασώθηκε ένα φτωχό μόνο υπόλειμμα. Στο εσωτερικό του φρουρίου και στην ανατολική του πλευρά βρίσκεται ο βυζαντινός ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο σημερινός ναός ανεγέρθηκε στα θεμέλια του βυζαντινού, το 1800. Η παλαιότερη μαρτυρία είναι αυτή του περιηγητή Pierre Belon στα 1548. Ένα άλλο αξιόλογο κτίσμα με ιστορική και αρχιτεκτονική αξία είναι το Πτωχοκομείο (Ιμαρέτ), στα δυτικά της οδού Φιλικής Εταιρείας, το οποίο πήρε τη σημερινή του μορφή περίπου στα 1363 από τον κατακτητή της πόλης, εξισλαμισμένο χριστιανό άρχοντα Γαζή Εβρενόζ Μπέη. Η Ελληνική Αστική Σχολή Νέστορος Τσανακλή, είναι ένα μοναδικό για την πόλη οικοδόμημα (οδός Δημοκρίτου 17), που ανεγέρθηκε στις αρχές του 20ου αι. με δαπάνες του απόδημου στην Αίγυπτο κομοτηναίου ευεργέτη Νέστορα Τσανακλή. Πολλά αρχοντικά χτισμένα από τα μέσα του 19ου μέχρι τις αρχές του 20ου αι. είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της οικονομικής και πνευματικής ακμής της ελληνικής κοινότητας της πόλης στα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης. Ο Πύργος του Ωρολογίου, χτισμένος το 1884, καθώς και το Νέο Τέμενος (Γενί Τζαμί) είναι από τα παραδοσιακά και θελκτικά σημεία της πόλης σε πολύ μικρή απόσταση από την κεντρική πλατεία. Η Λαϊκή Αγορά που γίνεται κάθε Τρίτη είναι πέραν των άλλων ένα ζωντανό εκθετήριο γλωσσών και παράδοσης.

Τα μουσεία της πόλης διασώζουν σημαντικά στοιχεία του πολιτιστικού παρελθόντος. Το Λαογραφικό μουσείο με πλούσιο υλικό της θρακικής παράδοσης, το Αρχαιολογικό με ευρήματα των ανασκαφών στην περιοχή, το Εκκλησιαστικό με μοναδικά εκθέματα εκκλησιαστικού και ιστορικού χαρακτήρα, το μουσείο του Ιδρύματος Ν. Παπανικολάου με βυζαντινά κυρίως στοιχεία, το μουσείο Καλαθοπλεκτικής των Ρωμά (στον οικισμό Θρυλόριο), όπου εκτίθενται σπάνιας ομορφιάς και τέχνης δείγματα καλαθιών, καθώς και το μουσείο Θρακικής Παιδείας ολοκληρώνουν το δίκτυο των μουσείων της πόλης, τα οποία βρίσκονται στη διάθεση του επισκέπτη.

Η περιφέρεια της Κομοτηνής με την

ποικιλία των αξιοθέατων που προσφέρει μπορεί να καλύψει τα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις του επισκέπτη. Το σημαντικό οικοσύστημα του ορεινού όγκου της Ροδόπης με τη φύση άθικτη και πανέμορφη, καθώς και τα διάσπαρτα πομακοχώρια αποτελούν έναν εξαιρετικό πόλο έλξης. Το ευρωπαϊκό ορειβατικό μονοπάτι Ε6 που ξεκινά από τη Σουηδία διασχίζει την ορεινή Ροδόπη (Εύθυμο, Αστραία, γέφυρα Τρίκορφου Σήμα, Κρυστάλλη, Πόα, Κερασιά) ανταμείβει τον πεζοπόρο με τη θαυμάσια εναλλαγή των εικόνων και του υψομέτρου. Τέλος σε υψόμετρο 1.050 μ. μέσα σε δάσος οξυάς και σε απόσταση 34 χλμ. βόρεια από την Κομοτηνή βρίσκεται το πλήρως εξοπλισμένο ορεινό καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Κομοτηνής «Χαράλαμπος Δήμου».

Ένας σπουδαίος από οικολογική και φυσική ομορφιά υδροβιότοπος είναι η λίμνη Βιστωνίδα. Η λίμνη συνδέεται και με την ελληνική μυθολογία γιατί σε αυτήν ο Ηρακλής πραγματοποίησε τον όγδοο άθλο του αιχμαλωτίζοντας τα ανθρωποβόρα άλογα του βασιλιά Διομήδη.

Η λίμνη Ισμαρίδα ή Μητρικού με έκταση 3,4 τετρ. χλμ. (νοτιοανατολικά της Βιστωνίδας) είναι η μοναδική λίμνη γλυκού νερού σε όλη τη Θράκη και αποτελεί γεωγραφικά το ανατολικό άκρο ενός συμπλέγματος παράκτιων υγροτόπων που αρχίζει από το Δέλτα του Νέστου και καταλήγει στο όρος Ίσμαρος. Οι εκτεταμένοι τάπητες της από νούφαρα και οι πυκνοί καλαμώνες της αποτελούν ιδανικό καταφύγιο για τα 200 είδη πουλιών που καταγράφηκαν στην περιοχή.

Οι παραλίες του θρακικού πελάγους, με τις αμμώδεις ή τις στρωμένες με ποικιλόμορφα βότσαλα ακτές, αποτελούν τους καλοκαιρινούς μήνες τόπο έλξης χιλιάδων ανθρώπων. Στο ανατολικό άκρο του νομού με την παρουσία του βουνού δίπλα στη θάλασσα δημιουργούνται υπέροχοι μορφολογικοί και χρωματικοί συνδυασμοί, τους οποίους συμπληρώνουν οι άφθονες αρχαιότητες. Οι πλέον εύκολα προσβάσιμες παραλίες από τα δυτικά προς τα ανατολικά είναι: Φαναριού (κοσμοπολίτικος οικισμός με ξενοδοχεία, ψαροταβέρνες και απέραντη αμμώδη παραλία), Αρωγής, Μέσης, Γλυφάδας, Μολυβωτής, Ιμέρου, Προφήτη Ηλία, Προσκυνητών, Αλκυώνας, Πλατανίτη, Μαρώνειας, Μαρμαρίτσας και Πετρωτών. Οι τρεις τελευταίες συνδυάζονται με το ιερό βουνό Ίσμαρος, όπου η καταπληκτική μορφολογία και οι αρχαιότητες δίνουν ένα μοναδικό αρχαιοελληνικό τοπίο. Στην ευρύτερη περιοχή του οικισμού της Μαρώνειας (μοναδικός για τον συνδυασμό νησιωτικών και ηπειρωτικών χαρακτηριστικών) ο επισκέπτης θα συναντήσει προϊστορικές αρχαιότητες, μεγαλιθικά μνημεία αλλά και μνημεία νεότερων εποχών από τα πρωτοχριστιανικά χρόνια μέχρι και τη μεταβυζαντινή περίοδο. Το σπήλαιο της Μαρώνειας (του κύκλωπα Πολύφημου κατά την τοπική παράδοση), το αρχαιοελληνικό θέατρο χωρητικότητας 3000 ατόμων, τα λατομεία, τα τείχη και η ακρόπολη της αρχαίας Ισμάρας, τα ερείπια του βυζαντινού μοναστηριού στη Σύναξη είναι μερικά μόνο από τα σημεία μεγάλου ενδιαφέροντος για τον επισκέπτη της ευρύτερης περιοχής της Μαρώνειας.

Όλος ο νομός Ροδόπης είναι διάσπαρτος από αρχαιότητες όλων των ιστορικών περιόδων. Η αρχαιοελληνική Δίκαια (3χλμ μετά τη διασταύρωση της εθνικής οδού Κομοτηνής - Ξάνθης), η αρχαιοελληνική Στρύμη (18 χλμ. από το νέο Σιδηροχώρι), ο τάφος των Συμβόλων (600 μ. βόρεια του χωριού Σύμβολα) μαζί με τις αρχαιότητες της Μαρώνειας δίνουν μία δυνατή εικόνα του αρχαιοελληνικού παρελθόντος του νομού. Τη βυζαντινή περίοδο αντιπροσωπεύουν επίσης πλούσιοι σε ευρήματα αρχαιολογικοί χώροι, όπως το Παπίκιον Όρος με πρόσβαση σήμερα από το χωριό Σώστης ή Μέγα Πιστό (όπου μόναζαν εκατοντάδες μοναχοί αλλά και βυζαντινοί αυτοκράτορες στην περίοδο της ακμής του 11ος -12ος αι. μ. Χ.), η Μοσυνούπολη 7,5 χλμ. ΒΔ της Κομοτηνής (όπου σώζονται ερείπια τμημάτων της οχύρωσης και θεμέλια βυζαντινού ναού), το Περιθεώριο στο 18 χλμ. της επαρχιακή Οδού Κομοτηνής Ξάνθης μέσω Ιάσμου (ο οχυρωματικός περίβολος και οι πύργοι σώζονται σε αρκετά καλή κατάσταση και σε σημαντικό ύψος, πάνω στους οποίους διατηρήθηκαν αυτοκρατορικά μονογράμματα), το βυζαντινό φρούριο της Γρατινής στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει στο ομώνυμο χωριό στις παρυφές της Ροδόπης και το βυζαντινό φρούριο Νυμφαίας στα βόρεια στης Κομοτηνής.

Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ποικίλες θρησκευτικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται σε όλο το νομό και προσελκύουν χιλιάδες προσκυνητών και επισκεπτών. Από τα πανηγύρια που διατηρούν χρώμα από τη βυζαντινή τους αίγλη ξεχωρίζουν τα δύο μεγαλύτερα, αυτό της Παναγίας

Φανερωμένης Βαθυρρύακα ή Φατύργιακα και της Αγίας Μαρίνας Ιμέρου. Τέλος η γιορτή της Μπάμπως ή Γυναικοκρατία, όπως συνηθίζουν στα νεότερα χρόνια να την αποκαλούν, στα χωριά Ξυλαγανή, Στρύμη, Προσκυνητές, Νέα Πέτρα γίνεται κάθε χρόνο στις 8 Ιανουαρίου, το Καρναβάλι των Σαπών με κορύφωση των εκδηλώσεων την Κυριακή της Αποκριάς, τα Ελευθέρια της Θράκης (14 Μαίου), η επέτειος της μάχης του οχυρού της Νυμφαίας (6 Απριλίου) συμπληρώνουν σε αδρές γραμμές τον πλούτο των εκδηλώσεων του νομού σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.